Các phòng thí nghiệm ở Mỹ nghiên cứu thói quen người dùng (UX) như thế nào?

User experience (UX) hay nghiên cứu trải nghiệm người dùng là một mảng rất quan trọng khi triển khai một dự án TMĐT. Tuy nhiên ngành TMĐT ở Việt Nam còn đang non trẻ để các doanh nghiệp nhận thức được tiềm năng tương lai của TMĐT đã là tốt lắm rồi, các doanh nghiệp TMĐT chưa đủ khả năng để đầu tư cho những nghiên cứu chuyên sâu hơn như User experience (UX). Vì vậy với bài viết này tôi chỉ hi vọng mang lại cho các bạn một vài khái niệm cơ bản về UX.

1. Cơ chế đọc của mắt người


Đọc sách và lướt web là thói quen rất quen thuộc của chúng ta, nhưng để hiểu chúng ta đọc như thế nào thì chắc ít người biết. Khi nhìn vào màn hình máy tính hoặc trang sách mắt người chỉ có thể đọc rõ chữ được trong một vùng khoảng 2cm, để đọc chữ tiếp theo chúng ta phải di chuyển con ngươi. Nếu không tin bạn thử khóa mắt mình vào đầu màn hình và cố đọc thử chữ ở góc dưới màn hình xem bạn có đọc được không? Để đọc những chữ tiếp theo chúng ta phải di chuyển con ngươi sang vùng nhìn rõ của chữ bên cạnh, trong khoảng thời gian dịch chuyển đó mắt người rơi vào trạng thái “mù tạm thời” tức là chúng ta không nhìn thấy gì trong 0.01 tích tắc đó. Như vậy quá trình đọc và lướt web không phải là một quá trình liên tục mà nó là tập hợp của những quá trình đứt đoạn: đọc – di chuyển mắt – đọc – di chuyển mắt…


Khi đọc 1 từ thì chúng ta chỉ nhìn rõ trong phạm vi 2cm tuy nhiên ở những vùng xung quanh dù không biết cụ thể đó là chữ gì nhưng chúng ta vẫn nhận ra được đó là ảnh, đoạn text, màu sắc và bố cục… vùng này trong nghiên cứu Eye tracking gọi là vùng ngoại vi. Hiểu biết về vùng này sẽ giúp cho designer thiết kế bố cục web thân thiện, dễ chịu hơn cho người dùng.


2. Bản đồ heatmap


Các nhà nghiên cứu trong các phòng thí nghiệm của Mỹ sẽ sử dụng một cỗ máy đặc biệt để định vị con người mắt người đang nhìn vào vị trí nào trên màn hình máy tính. Bản đồ heatmap ghi lại tổng số thời gian người dùng nhìn vào một điểm sau đó sẽ biểu diễn thông số này dưới dạng màu sắc. Vùng nào càng được nhìn lâu hơn thì sẽ nóng hơn trên bản đồ, số liệu trên heatmap là lấy trung bình cộng từ nhiều người khác nhau vì vậy nó thể hiện khá chính xác mức độ quan tâm của người dùng đến các vùng trên website của bạn.



Bản đồ heatmap trên trang kết quả tìm kiếm của Google có thể cho bạn một số thông tin:
- Người dùng quan tâm hơn đến kết quả tự nhiên
- Họ chú ý hơn đến những con số (vệt đỏ bên phải cạnh số điện thoại)
- Hình ảnh được chú ý hơn


3. Bản đồ dây (Gaze plots)


Bản đồ heatmap giúp bạn biết được tổng thể người dùng chú ý đến những chỗ nào trên website gì tuy nhiên nó không giúp bạn biết được hoạt động cụ thể của một người khi duyệt web, để giải quyết vấn đề này bạn cần bản đồ dây (gaze plot). Bản đồ dây ghi lại các hoạt động của một người theo đúng trình tự thời gian. Như chúng ta đã biết ở phần 1, quá trình duyệt web của chúng ta không phải là liên tục mà là quá trình rời rạc, mắt di chuyển nhanh từ điểm này đến điểm khác, dừng lại để đọc và lại di chuyển





Đây là bản đồ Gaze plots trên một website của một người, những điểm màu xanh là điểm mắt người dừng lại tại đó, càng dừng lại lâu thì vòng tròn càng to, các vòng tròn được đánh số theo thứ tự di chuyển của lỗ con ngươi để tiện theo dõi.


Trong bản đồ này chúng ta thấy ứng xử của người dùng này: đầu tiên anh ta đọc tiêu đề sau đó lướt qua nội dung nhưng không đọc, đến bước 9 thì bị thu hút bởi ảnh bên tay phải, ảnh này không đủ thu hút, anh ta lại lục tìm trong vùng nội dung rồi lại quay ra ảnh, cuối cùng mãi không tìm thấy cái mình cần anh ta tìm đến ô search ở bên dưới của website.

Tài liệu tham khảo: Eyetracking Web Usability - Jakob Nielsen, Kara Pernice

như vậy thì những kết quả của quảng cáo ít được chuộng hơn rồi và chắc chắn 1 điều là khách hàng sẽ không tim đến trang 2 nếu như họ ko thật sự cần tìm những tài liệu hay sản phẩm của họ

Đây chỉ là một thí nghiệm ở một nơi thôi, ở VN có thể khác chứ

Khi người tạo nội dung hay nói cách khác là các Seoer nếu biết người đọc sẽ tập trung vào đâu và bố trí link và nội dung chính ở khu vực đó thì nội dung của bạn sẽ là những nội dung chất lượng và đi kèm đó những link của bạn đặt cũng sẽ là những link chất lượng

Hình ảnh được đánh giá cao thật. :d,

Cám ơn bác vì bài viết rất bổ ích

Bài viết giúp chúng ta hiểu nguyên lý chứ còn phụ thuộc vào người dùng từng khu vực sẽ có sự khác biệt đáng kể. Theo các bạn thì ở VN có trang web nào đã áp dụng được nguyên lý trên?

Lazada, thegioididong đều có thiết kế Usability rất tốt nhưng không biết họ đã có máy Eye tracking chưa

Đó là nhận định chủ quan của bác hay dựa trên số liệu nào thế? Vì theo lý thuyết trên ngoài Eye tracking thì cũng cần các số liệu cụ thể khác mới đánh giá được thiết kế đó Usability hay chưa?

Đây là nhận định chủ quan của mình.
Còn về số liệu thì lĩnh vực Usability không có số liệu cụ thể nào cho thiết kế tổng thể cả, chỉ có số liệu cụ thể cho từng test session thôi

Em nghĩ tại VN chưa có công ty nào theo dõi được như vậy đâu.

Đọc bài bác viết mới thấy đúng là không thể nhìn ngoài phạm vi 2cm.

Theo em thì màu đỏ trong hình ví dụ của bác chỉ có trong trường hợp kết quả tự nhiên có video, nếu kết quả tự nhiên không có gì đặc biệt thì hành vi sẽ thay đổi

Đọc được trong phạm vi 2cm (ở điều kiện nhìn màn hình máy tính) còn vẫn cảm nhận được bố cục xung quanh chứ.

Bản đồ heatmap tôi đưa ra chỉ là một ví dụ, thực tế đa dạng hơn nhiều

Việc đo heat map theo mình chỉ là đo tọa độ của chuột trên các trang cụ thể. Về UX thì người Đức mới là người có kinh nghiệm chứ không phải người Mỹ, mặc dù Mỹ phát triển hơi về các ứng dụng trên web.

Việc này nếu thế seo top 2-3 là ok đấy

Đo heat map ở đâu thì mình không biết nhưng trong cuốn Eyetracking Web Usability thì họ dùng máy để xác định vị trí của lỗ con ngươi mắt người. Và đo thời gian mắt người nhìn vào chứ không phải vị trí chuột.

Về việc Đức hay Mỹ có nhiều kinh nghiệm hơn trog nghiên cứu UX thì mình không rõ lắm vì không biết tiếng Đức nên chịu không thể tiếp cận được với kiến thức của họ

Cảm ơn bác Seo1984, mong được đọc nhiều nghiên cứu của bác nữa cho anh em mở rộng tầm mắt !

Tóm lại là vẫn cần top cao thì mới có thể làm website phát triển, hjx

Mình nghĩ cái này cũng đúng thôi. Như mình cũng vậy, khi mình nhìn vào một kết quả tìm kiếm không bao giờ click vào những link quảng cáo như vậy, mọi người khác cũng thế thôi.